نگاهی به جایگاه اجتماعی بانوان طلبه؛ توانمندی‌هایی که باید به رسمیت شناخته شود
دیدار مقام معظم رهبری با بانوان طلبه در ماه مبارک رمضان امسال اتفاق مبارکی بود که سفره بحث و گفت‌وگو در رابطه با جذابیت‌های این دیدار در برخی از محافل حوزوی همچنان گسترده است.
به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان به نقل از خبرگزاری تسنیم، آنچه این دیدار را برای بانوان طلبه شیرین‌تر کرد، وجود تعدادی از خواهران طلبه‌ای بود که به نمایندگی از سایر طلاب برای صحبت در محضر مقام معظم رهبری انتخاب شده بودند و این امر می‌توانست گویای میزان توجه رهبر معظم انقلاب به حضور بانوان طلبه و نقش آنان در اجتماع باشد.
تعبیر پدیده بودن حوزه‌های علمیه خواهران که سال‌ها پیش از جانب رهبر انقلاب مطرح شده بود، باب گفت‌وگوی یکی از طلبه‌های خواهر را باز کرد تا با خیالی آسوده از وجود مشکلات در این حیطه صحبت کند.
یکی از مشکلاتی که در این دیدار و لابلای گفت‌وگوها مطرح شد عدم باورپذیری علمی و اجرایی خواهران طلبه توسط برخی از مسئولان است که این دیدگاه بعد از سال‌ها فعالیت همچنان در برخی از بخش‌ها پر رنگ به نظر می‌رسد.
اگر چه همواره نام حوزه با عنوان روحانی گره خورده است و سیاست‌گذاران و تصمیم گیرندگان مراکز حوزوی آقایان هستند اما نمی‌توان این امر را دلیلی بر عدم توانایی بانوان طلبه دانست.
زهرا ابراهیمی کارشناس اخلاق نمایندگی مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی که وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان است، در این باره به تسنیم می‌گوید: قطعاً اگر دیدگاه مسئولان نسبت به توانمندی بانوان و قدرت علمی و اجرایی آنان تغییر کند حوزه‌های خواهران نیز از حضور نقش آفرین بانوان در عرصه‌های مختلف بهره‌مند می‌شود و به تبع پای این تجربه به سایر عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هم کشیده می‌شود. باید پذیرفت که بانوان طلبه مهمان ناخوانده حوزه‌ها نیستند بلکه آنان نیز همچون مردان روحانی، فرزندان حوزه به شمار می‌روند.
پرهیز از نگاه تقلیلی به حوزه‌های علمیه خواهران از دیگر اموری بود که در این دیدار به آن اشاره شد. یکی از خواهران طلبه در رابطه با واگذاری امور بانوان طلبه به خودشان صحبت کرد و رسیدن به این هدف را از طریق اعتماد و اعطای فرصت در عرصه‌های مختلف سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و مدیریت‌های اجرایی به بانوان ممکن دانست.
ابراهیمی در این باره می‌گوید: به نظر می‌رسد سپردن مسئولیت‌های حوزوی به بانوان طلبه می‌تواند زمینه‌های حضور آنها را در مجامع، شوراها و مجموعه‌های تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر کشوری فراهم سازد.
وی ادامه می‌دهد: از دیگر اموری که در این دیدار ارزشمند به آنها پرداخته شد این مساله بود که جوان امروز از طرفی جوانی پرسشگر، دقیق و منتقد است و از طرف دیگر تعلیم و تبلیغ از وظایف مهم حوزویان محسوب می‌شود و حوزه باید پاسخگوی نیاز جستجوگری جوانان باشد، بنابراین تحول در نظام حوزه و تأکید بر اصل توانمندی مدیریت در زندگی به خوبی احساس می‌شود و این امر از طریق تنوع بخشی به نظام‌های آموزشی حوزه، تعمیق برنامه‌های موجود، احیای سنت‌های اصیل حوزوی، توجه به نقش تلاش و تکاپوی فردی طلاب در طراحی برنامه‌های درسی، فرار از شیوه آموزشی انبوه خوان و حفظ محور و اهمیت به برنامه‌های مهارت بخش امکان پذیر است.
کارشناس اخلاق نمایندگی مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی در اصفهان تصریح می‌کند: وجود یک‌صد هزار طلبه خواهر ظرفیت و پتانسیل بالایی است که متاسفانه امروزه مغفول مانده و طلاب خواهر بعد از سال‌ها درس خواندن و گذر از فیلترهای سخت و دشوار آزمون‌ها و ارائه پایان‌نامه‌ها امروز مجبور به خانه‌نشینی و عدم فعالیت شده‌اند در حالی که با یک برنامه‌ریزی دقیق و منسجم می‌توان آنها را در فضای حقیقی و مجازی به فعالیت واداشت و انگیزه از دست رفته آنها را احیا کرد.
نکته قابل توجه در این دیدار و گفت‌وگوها این بود که رهبر انقلاب در رابطه با موضوع به رسمیت شناختن توانمندی بانوان طلبه اینگونه پاسخ دادند: «یکی از خواهران پرسیده‌اند: جایگاه اجتماعی طلاب خواهر کجاست؟ بله، سؤال به‌جایی است. این‌همه فاضلِ زن داریم؛ حضورشان در خانواده و اجتماع خیلی مغتنم است.
یک روزی، یک بانوی ملّای اصفهانی بود که مرحوم طباطبائی هم با ایشان ملاقات کرد و با ایشان مباحثات داشت. افتخار می‌کردیم که یک بانوی فاضل داریم! اما حالا چند ده هزار طلبه‌ی فاضل [داریم] که بینشان تعداد زیادی فضلای برجسته هستند -چه در زمینه علوم عقلی، چه در زمینه فقه و بقیّه دانش‌های رایج حوزه- [این] خیلی چیز مهمّی است؛ [باید] جایگاه اینها معلوم بشود.
این آخر هم یکی دیگر از خانم‌ها پیشنهادهایی در همین زمینه داشتند که آنها هم مهم است، [از جمله اینکه] ظرفیّت‌هایی که در طلّاب خواهر هست، به رسمیّت شناخته بشود و در مراکز گوناگون فرهنگی و فکری و مانند اینها، در این کمیسیون‌ها، کمیته‌ها، شوراها و در مراکز رسمی از اینها استفاده بشود؛ این به نظر من جزو کارهای مهمّی است که در حوزه باید انجام بگیرد. ما هم اگر از لحاظ اجرائی کمکی لازم باشد بکنیم، حرفی نداریم. این کار، کار ما نیست، کار حوزه است؛ منتها ما می‌توانیم از لحاظ اجرایی سفارش کنیم، کمک کنیم، که می‌کنیم اگر مطلبی برسد»
این بانوی طلبه ادامه می‌دهد: دیدگاه دقیق و عمیق رهبری به این موضوع و قول مساعدت در جایی که لازم باشد، شور و شعف بانوان طلبه حاضر در مجلس و همچنین طلاب غایب را دوچندان کرد.
یکی از اموری که همواره مورد بحث و گفت‌وگو بوده، کمیت و کیفیت حضور زن در اجتماع و مرزبندی بین فعالیت‌های خانوادگی و اجتماعی است.
وی در این باره می‌گوید: برخی نگاهشان در این قضیه افراطی است تا جایی که حضور زن در اجتماع را مانعی بر انجام وظایف خانوادگی او می‌دانند و به همین دلیل او را به‌شدت از حضور در جامعه منع می‌کنند. عده‌ای نیز نگاهشان به این مساله تفریط گونه است تا جایی که به هر بهانه‌ای و در هر شرایط و موقعیتی موافق حضور زن در اجتماع هستند بدون در نظر گرفتن ملاک‌های لازم برای حضور، اما عده‌ای در این میان نگاهی معتدل داشته و تقسیم وظایف و مرزبندی بین خانه و جامعه را گوشزد می‌کنند.
تبیین الگوی خانواده محوری به نحو شفاف و قابل جمع با حضور در اجتماع، تبیین وضعیت خانواده در غرب و نقد آن، کاربردی کردن پژوهش‌ها با توجه به مباحث زنان، آینده‌نگری و غیره از جمله مباحث مربوط به حوزه فعالیت اجتماعی بانوان بود که در دیدار رهبری از ناحیه یکی از طلاب خواهر بیان شد.
ابراهیمی در این باره تصریح می‌کند: اسلام همواره بر آشنایی عمیق و عالمانه زنان با معارف اسلامی و محقق کردن آن در متن خانواده و اجتماع تاکید دارد. بنابراین بر همه ما لازم است تا با جهت‌دهی همه فعالیت‌های خویش به سمت ظهور و بروز عملی آموزه‌ها و دستورات دینی در جامعه و رفتارهای فردی و جمعی به این امر جامه عمل بپوشانیم و به سمت عینیت بخشی دستورات دینی در جامعه و زندگی شخصی گام برداریم.
زهرا ابراهیمی
